بیت‌کوین قانونی است؟ نگاهی به قوانین خرید BTC در ایران

به نظر شما، در ایران استفاده از ریال قانونی است؟ حتما پاسخ شما «بله» است. اما اگر از ریال برای خرید مواد مخدر استفاده کنید، چطور؟ یا اگر با استفاده از ریال، تحریم‌های بین المللی علیه کشور یا فردی را نقض کنید، چطور؟ پاسخ به سوال «آیا بیت کوین قانونی است» نیز دقیقا به همین صورت است و جنبه‌های مختلفی برای بررسی وجود دارد. با این تفاوت که در مورد خرید بیت‌ کوین و قوانین آن مسائل دیگری نیز وجود دارد که موضوع را کمی پیچیده‌تر می‌کند. به همین منظور، در این مقاله از ایرانیکارت، قوانین خرید بیت کوین در ایران را و هر آنچه که لازم است درباره آن بدانید را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مروی بر ماهیت بیت‌کوین از دیدگاه نظارتی

ارزهای دیجیتال جزو دارایی‌های جدید به شمار می‌روند و طی سال‌های اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند. این دارایی‌ها علیرغم کارایی زیاد خود به‌صورت غیرمتمرکز کار می‌کنند، به همین جهت اغلب کشورها برخورد سختگیرانه‌ای با بیت‌کوین و بازار ارزهای دیجیتال دارند. البته برخی از کشورهای دنیا که تعداد انگشت شماری هستند، بیت‌کوین را به‌عنوان پول رسمی پذیرفته‌اند.

بیت‌کوین (Bitcoin) نخستین شبکه غیرمتمرکز پرداخت نظیر به نظیر است که توسط کاربران و بدون واسطه به کار گرفته می‌شود. برای آشنایی کامل با این رمزارز می‌توانید به مطالعه مقاله «بیت کوین چیست» بپردازید، اما به طور خلاصه، آن را به عنوان یک «ارز رمزنگاری شده» در نظر بگیرید که تقریباً شبیه پول نقد اینترنتی است. به این معنی که هیچ کشور، شرکت یا فردی نمی‌تواند در تولید و حذف و کنترل آن مستقیما دخالت کند. بیت‌کوین سرشار از فواید اقتصادی، به خصوص به طور مستقیم برای استفاده کنندگان آن است. مهم‌ترین دلیل استقبال از این ارز دیجیتال، انتقال سریع آن و حذف شدن قیمت تبدیل ارز است. این دو مورد به خصوص در معاملات بزرگ می‌تواند سود فروشنده و خریدار را بسیار بیشتر کند.

با وجود این مزایا، بیت‌کوین مشکلی دارد که باعث می‌شود دولت‌ها حاضر به پذیرفتن رسمی و کامل آن نشوند، زیرا در نظارت و کنترل آن ناتوان هستند؛ به اعتقاد برخی کارشناسان، اینکه دولتی نمی‌تواند بر خود بیت‌کوین و انتقالات آن نظارت مستقیم داشته باشد، این ارز دیجیتال را بیش از هر دارایی دیگری، نزد قاچاقچیان مواد مخدر، آدم ربایان و سارقان محبوب کرده است. آن‌ها معتقدند که معاملات بزرگ مواد مخدر با استفاده از ارزهای دیجیتال بسیار راحت تر و کم ریسک تر انجام می‌گیرد. مورد دیگر این است که اعمال مالیات بر بیت‌کوین اگر نگوییم غیر ممکن، اما بسیار بسیار سخت خواهد بود. در نتیجه احتمال اینکه دولت‌های با درآمد مالیاتی بالا از آن استقبال کنند را کمتر می‌کند.

از طرفی هم استفاده دولت‌ها و شرکت‌های مورد تحریم بین‌المللی از این ارز دیجیتال و ارز‌های مشابه، می‌تواند مسائل حقوقی دنیا را خدشه دارد کند. در حال حاضر از معدود کشوهایی که به شدت از بیت‌کوین استقبال نموده، کره شمالی است! کره شمالی و دیگر کشور‌های مورد تحریم می‌توانند به راحتی به وسیله این رمزارز، تحریم‌ها را دور زده و هر آنچه نیاز داشته باشند، در بازار سیاه خرید و فروش کنند. در مجموع و از نظر قانونی، کشورهای مختلف قوانین متفاوتی برای خرید و فروش بیت‌کوین در نظر گرفته‌اند؛ برای مثال استفاده از خدمات مبتنی بر بیت‌کوین در چین ممنوع است! البته میزان سخت‌گیری در مورد آن در هاله‌ای از ابهام است. مقامات ایالات متحده آمریکا نیز رویکردی متناقض نسبت به بیت‌کوین دارند و بیان می‌کنند که نحوه استفاده از بیت‌کوین برایشان از خود بیت‌کوین مهم‌تر است. همچنین در روسیه استفاده از بیت‌کوین نیازمند ارائه درخواست دولتی و کسب اجازه قانونی است! به همین منظور، توصیه می‌شود که برای داشتن فعالیت مطمئن‌تری در بازار رمزارزها در ایران، قوانین خرید و فروش بیت‌کوین در ایران را دنبال کنید.

قوانین خرید بیت کوین در ایران چگونه است؟

بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال در ایران به‌صورت رسمی قانونی اعلام نشده‌اند، ولی خرید و فروش یا نگهداری آن‌ها جرم نیست. در واقع این دارایی‌ها در کشور ایران قانون‌گذاری نشده‌اند، اما استفاده از آن‌ها هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد. طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی‌توان جرم دانست مگر آن که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد.»

تا رمان نوشتن این متن، قانونی در زمینه قانونی یا غیرمجاز بودن خرید بیت‌کوین و استفاده از آن به ثبت نرسیده است. با توجه به این موضوع در صورت خرید و فروش بیت‌کوین هیچ جرم یا عمل خلاف قانونی صورت نمی‌گیرد تا با فرد مورد نظر برخورد شود. به عبارت ساده‌تر هیچ اقدام جدی در رابطه با قانون‌گذاری در مورد ارزهای دیجیتال در ایران انجام نشده است و صرافی‌ها با دریافت مجوزهای مورد نظر، شرایط لازم برای خرید بیت کوین را برای کاربران فراهم می‌کنند.
در صورتی که کاربران بیت کوین را خریداری کرده و نگهداری کنند، هیچ گونه مشکلی برای آن‌ها ایجاد نخواهد شد. اما چنانچه از این دارایی غیرمتمرکز برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی همچون پولشویی استفاده کنند مجرم شناخته‌شده و برخورد جدی با آن‌ها انجام می‌شود. همچنین در صورتی که با استفاده از ارزهای دیجیتال از شما کلاهبرداری شود، می‌توانید به‌صورت رسمی شکایت خود را ثبت کنید و پیگیر ماجرا باشید.

ممنوعیت بیت کوین در ایران

بانک مرکزی از همان ابتدا موضع خود در رابطه با بیت کوین و ارزهای دیجیتال را اعلام کرد. نهاد مذکور در اطلاعیه‌های مختلف بیان کرد که ورود ارزهای دیجیتال به سیستم پرداخت کشور ممنوع است. این ممنوعیت بدین معنی نیست که معامله و نگهداری ارزهای دیجیتال منع شده است؛ بلکه تنها مشکل بانک مرکزی استفاده از بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال (آلتکوین‌ها) در سیستم پرداخت کشور است. به همین منظور این بانک در ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶، طی یک اطلاعیه رسمی استفاده از بیت کوین و سایر رمز ارزهای نظیر آن در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع اعلام کرده است.
این ممنوعیت قبلا نیز اعلام شده بود، ولی هیچ اعلامیه رسمی برای آن وجود نداشت. پس از تاریخ ذکر شده، بانک مرکزی این بیانیه را به‌صورت رسمی و مکتوب به مؤسسات مالی ابلاغ کرد تا نهادهای مربوطه قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال را جدی بگیرند. این بیانیه بانک‌ها و صرافی‌های حاوی مجوز رسمی را شامل می‌شود. بنابراین رمزارزها به همان شکل قبل در صرافی‌ها معامله می‌شوند و خرید یا نگهداری آن‌ها جرم محسوب نمی‌شود.

بیت‌کوین یک دارایی ارزشمند است که قیمت آن به‌صورت مداوم در حال تغییر است. عوامل تأثیرگذار بر قیمت بیت‌کوین زیاد هستند و این موضوع می‌تواند برای دولت‌ها نگران‌کننده باشد. چرا که نوسانات بالای ارزهای دیجیتال طمع‌آور است و باعث می‌شود که افراد تازه‌وارد سرمایه خود را به خطر بیندازند. به همین منظور بانک مرکزی و مسئولان کشور این بیانیه را اعلام کردند تا از بروز مشکلات در آینده و حضور افراد ناآگاه در بازار ارز دیجیتال جلوگیری کنند.

آیا فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟

قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال تنها در زمینه خرید و فروش یا استخراج آن‌ها نیست. کاربران برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال از صرافی‌ها استفاده می‌کنند؛ بنابراین بانک مرکزی و وزارت صنعت و معدن قوانینی را برای صرافی‌های ارز دیجیتال وضع کرده است. با توجه به این موضوع، صرافی‌های ارز دیجیتال تنها با داشتن شرایط خاص و رعایت قوانین مربوطه می‌توانند فعالیت کنند. در واقع صرافی‌های ارز دیجیتال با احراز هویت در بانک مرکزی می‌توانند، به‌صورت قانونی و رسمی شروع به فعالیت نمایند. قوانین فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران به‌صورت زیر است:

۱. ریسک تمام معاملات ارز دیجیتال انجام شده داخل صرافی بر عهده سرمایه‌گذار بوده و صرافی هیچ‌گونه مسئولیتی در این زمینه ندارد.

۲. کاربران بدون انجام کامل فرآیند احراز هویت نمی‌توانند داخل صرافی فعالیت کنند.

۳. صرافی‌های ارز دیجیتال باید تمام تراکنش‌های انجام شده را ثبت کنند تا در صورت نیاز آن‌ها را به بانک مرکزی ارائه دهند.

۴. تمام قوانین مربوط به جلوگیری از پولشویی باید توسط صرافی رعایت شود.

۵. سقف مجاز خرید ارز دیجیتال و تبدیل ریال به ارز دیجیتال باید بر اساس قوانین ارزی کشور تنظیم شود.

وضع قانون خرید و فروش بیت کوین در ایران

تا چند سال پیش قوانین سختگیرانه‌ای در رابطه با بیت کوین و ارزهای دیجیتال وجود داشت. تا این که در ۳۱ تیر‌ماه ۱۳۹۸ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از موافقت کمیسیون اقتصادی دولت با به رسمیت شناختن صنعت رمزارزها و بیت‌کوین خبر داد. از این تاریخ به بعد استخراج و خرید و فروش بیت کوین به رسمیت شناخته شد و امروزه به‌صورت هوشمندانه اجرا می‌شود. کاربران با دریافت مجوزهای لازم می‌توانند فرآیند استخراج بیت کوین را آغاز کرده و از طریق آن کسب درآمد کنند.

خرید و فروش بیت کوین در ایران نیز در طی بازه‌های زمانی مختلف قوانین متفاوتی داشته است. با توجه به محبوبیت بالای بیت‌کوین و پذیرش آن توسط کشورها و سیستم‌های مالی قدرتمند انتظار می‌رود که در آینده نزدیک قوانین جدی‌تری در رابطه با آن لحاظ شود. وضع قوانین جدید و معقولانه باعث می‌شود که کاربران فعالیت بهتری داخل بازار کریپتو داشته باشند و بتوانند به خوبی از دارایی‌های خود محافظت کنند.

بیت‌کوین قانونی نیست، اما سرمایه‌گذاری در آن جرم نیست!

قبل از این که در یک بازار مالی شروع به فعالیت کنید، لازم است که قوانین مربوط به آن را بدانید. ارزهای دیجیتال مخصوصا بیت‌کوین از محبوبیت بالایی برخوردارند و در سراسر دنیا معامله می‌شوند. در ابتدا خرید و فروش BTC در ایران ممنوع اعلام شده بود، ولی در ادامه با فراگیری ارزهای دیجیتال شاهد تغییر موضع دولت در این زمینه بودیم. در حال حاضر بیت‌کوین در کشور ایران قانونی نیست، اما کاربران به‌راحتی و بدون هیچ گونه دردسری می‌توانند این ارز محبوب یا سایر دارایی‌ها را از طریق صرافی‌ها خریداری کنند. در این مقاله قوانین خرید بیت کوین در ایران و نکات پیرامون آن را برای شما شرح دادیم. چنانچه در این زمینه سوال، پیشنهاد یا انتقادی دارید کافی است که در قسمت نظرات با ما و سایر دوستان به اشتراک بگذارید.