دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز چیست و چه کاربردی دارد؟ ۹ پروژه برتر حوزه دیفای را بشناسید!

فناوری دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) به مجموعه فعالیت‌های مالی گفته می‌شود که هیچ موسسه، مرکز یا سازمانی روی تراکنش‌ها نظارت ندارد؛ بلکه در آن از فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، هنگام خرید بیت کوین از صرافی ارز دیجیتال ایرانیکارت و انتقال آن به هر جایی، امنیت تراکنشی که ایجاد می‌شود از طریق بلاکچین تامین می‌شود. در مقابل، احتمالا مطلع هستید که در سیستم مالی سنتی، این دسته خدمات توسط بانک‌ها، موسسات مالی و دولت‌ها ارائه می‌شوند؛ بنابراین این واسطه‌ها کنترل کامل‌تری بر این خدمات دارند. این کنترل به آن‌ها این اجازه را می‌دهد که در صورت نیاز، تمامی فعالیت‌ها را محدود یا قطع کنند. حال با گسترش تکنولوژی و افزایش کاربردهای آن در سیستم‌های مالی، فناوری به نام دیفای طراحی شده تا به کمک بلاکچین امکان انجام پرداخت‌ها و فعالیت‌های مالی بدون واسطه را برای تمامی اقشار جامعه فراهم آورد.

دیفای چیست؟

دیفای مخفف مالی غیرمتمرکز (decentralized finance) است. این اصطلاح برای توصیف محصولات و خدمات مالی همتا به همتا بر روی بلاک چین‌های عمومی مانند اتریوم استفاده می‌شود. امور مالی غیر متمرکز (DeFi) یک فناوری مالی در حال ظهور است که می‌خواهد تمام کارهایی را که بانک‌های محلی پشتیبانی می‌کنند مانند کسب وام دهی، سپرده‌گذاری، کسب سود، انجام معاملات و بسیاری موارد دیگر را با هزینه کمتر و شفافیت بیشتر ارائه دهد. امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای از فناوری‌های نوظهور برای حذف اشخاص ثالث و موسسات متمرکز از معاملات مالی استفاده می‌کند. زیرساخت‌های دیفای به طور مداوم در حال تحول است.

تمامی خدمات با استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز DApp کاربردی قابل‌دسترسی هستند. این فناوری انقلابی بزرگ در حوزه پرداخت‌های مالی به شمار می‌آید. دیفای نیازهای مالی عموم مردم را بدون کاغذ بازی و اشخاص ثالثی مانند کارگزاری‌ها، صرافی‌ها و بانک‌ها تامین می‌کند. تراکنش‌ها در دیفای سریع‌، بدون سیستم متمرکز و ایمن هستند. به گفته Coingecko، ارزش بازار دیفای حدود 85 میلیارد دلار است و سهم 5.3 درصد از کل بازار را به خود اختصاص می‌دهد.

امور مالی متمرکز و غیرمتمرکز چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

تکنولوژی دیفای عنصر مهمی به نام غیرمتمرکز بودن را به سیستم‌های مالی امروزی افزوده است. زمانی که دیفای و بلاکچینی وجود نداشت، افراد باید برای یک انتقال وجه ساده به بانک مراجعه می‌کردند و ساعت‌های طولانی را در صف‌ می‌ایستادند تا در نهایت کارمندی کار آن‌ها را انجام دهد. اما با ظهور فناوری‌هایی نظیر دیفای، دیپین (DePIN) و تمرکززدایی از سیستم مالی، دیگر هر فردی از هر کجای جهان که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن خدمات دریافت، پرداخت، انتقال و هر فعالیت دیگری را انجام دهد.

از سوی دیگر، در امور مالی متمرکز و سنتی، علاوه بر این که سیستم مرکزی توانایی این را دارد که با وضع قوانین مختلف تاثیرات گسترده‌ای بر دریافت و پرداخت‌ها داشته باشد، نیاز دارد تا تمامی مشتریان خود را بشناسد و احراز هویت کند. این در حالی است که، در امور مالی غیرمتمرکز، کنترل بر خدمات مالی در دست کاربران است و حتی تراکنش‌ها در آن به صورت ناشناس و بدون هیچ محدودیتی انجام می‌شوند. در مجموع می‌توان گفت که یکی از بهترین راه‌ها برای درک امکانات دیفای، مقایسه امور مالی متمرکز با امور مالی غیرمتمرکز است. در زیر برخی از مشکلات سیستم‌های مالی سنتی آورده شده‌اند که دیفای سعی در رفع آن‌ها را دارد:

• به برخی افراد اجازه ایجاد حساب بانکی یا استفاده از خدمات مالی داده نمی‌شود.
• عدم دسترسی به خدمات مالی می‌تواند در اشتغال افراد تاثیر گذار باشد یا حتی از اشتغال آن‌ها جلوگیری کند.
• در سیستم‌های مالی سنتی تمام اطلاعات شخصی شما در اختیار آن سازمان قرار می‌گیرد. به عبارتی هزینه پنهان خدمات مالی، اطلاعات شخصی شما است.
• دولت‌ها و موسسات می‌توانند بازارها را به دلخواه تعطیل کنند.
• ساعات معاملات اغلب محدود به ساعات کاری منطقه زمانی خاص است.
• انتقال پول به دلیل فرآیندهای داخلی ممکن است تا چندین روز هم طول بکشد.

تاریخچه دیفای

شاید بسیاری نقطه آغاز دیفای را به اتریوم و در سال 2015 ربط دهند، اما اگر بخواهیم دقیق بگوییم، تاریخچه دیفای به سال ۲۰۰۹ یعنی روز ساخت بلاکچین بیت کوین باز می‌گردد. زمانی که بلاکچین از یک ایده تئوری خارج و با بیت کوین به صورت عملی در سیستم‌های مالی اجرا شد جایی است که اولین تراکنش بر روی بلاکچین شکل گرفت.

از زمانی که بیت کوین روی کار آمد افراد توانستند به صورت کامل مالک دارایی خود باشند. همچنین اولین بار این بیت کوین بود که باعث شد مردم بتوانند بدون نیاز به واسطه، دارایی خود را به هر جای دنیا ارسال کنند. تراکنش های بیت کوین در بلاکچین ثبت می شود. جایی که هیچ گونه تغییر و یا حذفی در آن صورت نمی‌گیرد. بعد از آن، اتریوم با ویژگی‌های بیشتر روی کار آمد. تفاوت اتریوم این است که سرمایه دیجیتالی را با استفاده از قراردادهای هوشمند، قابل برنامه‌ریزی می‌کند. یعنی اتریوم مواردی بیشتر از ذخیره و انتقال سرمایه‌ها را ارائه می‌دهد. اتریوم به کاربران قابلیت‌هایی مانند زمان بندی پرداخت‌ها، سرمایه گذاری در سهام‌های شاخص، دریافت وام و موارد دیگر را با استفاده از ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهد.

بدون شک، رشد و توسعه دیفای را باید ناشی از اکوسیستم گسترده اتریوم بدانیم. در واقع، اتریوم با فراهم کردن بستری برای اجرای قراردادهای هوشمند، زمینه را برای رشد دیفای نیز فراهم آورد. اولین پروژه که بر اساس مفاهیم DeFi معرفی شد. پروژه میکر دائو در سال 2015 بود که طی آن پلتفرم maker DAO با توجه به یک سری شرایط به کاربران خود بر اساس استیبل کوین‌ها وام پرداخت می‌کرد؛ این برنامه با امکان قرض دادن DAI به کاربران، راه را برای استقراض و وام دهی بدون نیاز یک نهاد مرکزی باز کرد.

امروز اکوسیستم DeFi به طور چشم گیری رشد کرده است و پروتکل‌های دیگری با تمرکز بر استقراض و وام از سال 2018 تا به حال راه‌اندازی شده‌اند؛ در سال 2020 نیز پروژه رمزارز کامپوند، مشابه روش میکر دائو عمل کرد و رفته‌رفته شاهد رشد این پروژه‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال بودیم. به‌طوری‌که امروزه پروژه‌های مهمی در دنیای رمزارزها با استفاده از فناوری دیفای انجام می‌شود. در ادامه چند پروژه مهم سال 2024 که از دیفای بهره‌مند هستند را معرفی می‌کنیم.

نقش بلاکچین در امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

کلیدی‌ترین نقش در امورمالی غیرمتمرکز، بر عهده بلاکچین است. در واقع، بهتر است اینگونه بگوییم که اگر بلاکچین نباشد، دیفای نیز وجود ندارد. بلاکچین با ذخیره اطلاعات تراکنش‌ها کمک می‌کند تا امنیت و شفافیت در دیفای حفظ شود و از آنجا که تمامی این اطلاعات در دسترس عموم قرار دارد و هر کسی می‌تواند تاریخچه تراکنش‌ها را مطالعه کند، سیستم مالی دیفای با شفافیت بسیار بالایی می‌تواند فعالیت کند.

علاوه بر این، بلاکچین بستری را برای فعالیت امور مالی غیرمتمرکز نیز فراهم می‌کند. برای مثال، پلتفرم‌های وام دهی، صرافی‌های غیرمتمرکز و سرمایه‌گذاری به کمک این فناوری در دیفای ممکن می‌شود و بسیاری از مرزها و محدودیت‌های سنتی با استفاده از بلاکچین از بین می‌روند.

ویژگی‌های دیفای

هر آنچه روی سیستم‌های مبتنی‌ بر بلاکچین باشد که بخش دیفای یکی از آن‌هاست، خاصیت غیرمتمرکز پیدا می‌کند؛ بنابراین هیچ مرجعی کنترل امور مالی کاربران آن را به دست نمی‌گیرد. شاید سوال کنید که امنیت این سیستم را چه کسی تامین می‌کند؟ باید بگویم که بلاکچین خود امنیت سیستم‌های مبتنی بر آن را برعهده دارد؛ همه‌ تراکنش‌ها به صورت متن باز برای عموم قابل مشاهده هستند و کاربران کنترل کاملی بر روی دارایی خود می‌تواند داشته باشد.

دیفای موجب شده بازارها همیشه باز باشند و هیچ مقام متمرکزی وجود نداشته باشد که بتواند پرداخت‌ها را مسدود کرده یا دسترسی شما را محدود کند. خدماتی که قبلاً کند و در معرض خطای انسانی بودند، در دیفای به صورت خودکار، ایمن‌تر، شفاف‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود. توجه کنید دیفای به تنهایی یک سیستم نیست بلکه دیفای مجموعه‌ای از پروژه‌های مبتنی بر بلاکچین است که هرکدام یک قابلیت ویژه‌ای مانند وام دهی، معاملات غیرمتمرکز و موارد دیگر را ارائه می‌دهند.

مزایای دیفای یا سیستم های مالی غیرمتمرکز

سیستم‌های مالی غیرمتمرکز مزایای قابل‌توجهی دارند؛ مزایایی که سبب می‌شود نگاه امیدوارکننده‌ای به آن‌ها داشته باشیم. در دیفای پروتکل‌های متنوعی وجود دارد. این پروتکل‌ها در اغلب موارد در دسترس کاربران قرار می‌گیرند و با مشارکت در این پروتکل‌ها می‌توانند وام یا پرداخت‌های الکترونیکی را سفارشی‌سازی کنند. برخی از مزایای دیفای یا سیستم‌های مالی غیرمتمرکز عبارت‌اند از:

• شفافیت بالا

دیفای روی بلاکچین اجرا می‌شود و این یعنی همه اطلاعات به‌صورت عمومی در دسترس است و قابلیت رصد و بررسی دارند. بلاکچین نیز مانند یک دفتر کل، اطلاعات را ذخیره و نگهداری می‌کند. از این رو تمام اطلاعات برای کاربران در دسترس بوده و امکان تجزیه و تحلیل و آنالیز آ‌ن‌ها برای آمارگیری موجود است.

• کاهش هزینه‌ها

در سیستم‌های مالی غیرمتمرکز هیچ واسطه‌ای برای انجام فعالیت‌ها وجود ندارد و همه چیز به طور مستقیم انجام می‌شود. این امر می‌تواند هزینه و کارمزدها را تا حد زیادی کاهش دهد. زمانی که واسطه‌ها یا موسسات مالی حذف شوند علاوه بر این، سرعت انتقال و پرداخت‌ها نیز در این روش بیشتر می‌شود و هزینه تراکنش‌ها نیز به طرز محسوسی کاهش می‌یابد.

• عدم وجود نهاد یا سازمان ثالث

در دیفای همه چیز غیرمتمرکز است و هیچ نهادی بر تراکنش‌ها نظارت ندارد. این ویژگی سبب می‌شود تا دارایی سرمایه‌گذاران در برابر حملات سایبری مقاومت بیشتری داشته باشد و از هرگونه کلاهبرداری نیز جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، سازمان‌های ثالثی که کار نظارت و مراقبت از داده‌ها و اطلاعات را دارند، ممکن است مورد هک و نفوذ قرار بگیرند. در حالی که در سیستم‌های غیرمتمرکز نهاد یا سازمان ثالثی وجود ندارد و کنترل در دست کاربر قرار دارد.

• تغییرناپذیری

در روش دیفای امکان هرگونه دستکاری و خرابکاری در تراکنش‌ها به حداقل رسیده است. در واقع الگوریتم‌های رمزنگاری سبب شده‌اند که بلاکچین بدون هیچ گونه تغییری اطلاعات را ذخیره کند. از آنجایی که با هر تراکنش و تایید آن، یک بلاک به زنجیره بلوکی اضافه می‌شود کسی نمی‌تواند داده‌ها را به دلخواه تغییر دهد و همه چیز برای همیشه بدون تغییر ثبت می‌شود.

معایب دیفای defi یا سیستم های مالی غیرمتمرکز

دیفای اگر چه دیفای دارای مزایای زیادی است، اما هنوز نتوانسته مشکلات کلی سیستم‌های مالی متمرکز را حل کند. به طور مثال اگر به هر دلیلی مشکلی در ساختار کلی آن به وجود بیاید، تیم توسعه‌دهنده آن هیچ مسئولیتی در قبال کاربران نخواهد داشت (البته امکان این موضوع بسیار کم است). در واقع با حذف واسطه‌ها، این کاربران هستند که باید مسئولیت تمام آنچه اتفاق می‌افتند را بر عهده بگیرند. پس حذف واسطه‌ها را می توان به گونه‌ای عیب دیفای هم در نظر گرفت. برخی دیگر از معایب دیفای عبارت است از:

• پیچیدگی بسیار بالا

دنیای دیفای بسیار پیچیده و سخت است. هنوز مفاهیم و ویژگی‌های آن برای خیلی از کاربران ملموس نیست و شناخت درستی در مورد آن در طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران وجود ندارد. از این رو شاهد هستیم با تمام مزایایی که دیفای دارد، اما هنوز هم خیلی از کاربران با دیده تردید به آن می‌نگرند و هنوز اعتماد کلی به آن وجود ندارد.

• امنیت

از لحاظ امنیت و الگوریتم‌های رمزنگاری هنوز دیفای پتانسیل رشد دارد. اگر چه استفاده از روش‌های رمزنگاری هش در بلاکچین سبب شده تا امنیت آن بالا رود، اما خیلی از پروژه‌های دیفای از روش‌های دیگر رمزنگاری استفاده می‌کنند. الگوریتم هش نیز همچنان نیاز به تغییرات و بلوغ بیشتری دارد. از این رو در پروژه‌های سال 2024 روی امنیت دیفای تاکید ویژه‌‌ای را مشاهده می‌کنیم.

• نقدینگی پایین در برابر اقتصاد سنتی

دیفای بسیار نوپا است و در برابر اقتصاد متمرکز سنتی بانک‌ها و موسسات مالی امروزی، نقدینگی بسیار پایینی دارد. اگرچه می‌توان امیدوار بود این تناسب روز به روز کمتر شود، اما در حال حاضر نمی‌توان منکر فاصله بسیار زیاد دیفای و امور مالی متمرکز شد. البته مطمئنا با شناخت بیشتر سرمایه‌گذاران و کاربران از مزایای دیفای می‌توان پیش‌بینی کرد نقدینگی بالایی به سمت پروژه‌های دیفای سرازیر شود.

• پابرجا بودن مشکل مقیاس‌پذیری

علی‌رغم همه امکانات و مزایای خوب، هم چنان زمان تراکنش و برخی از کارمزدها در دیفای بسیار بالا بوده و ازاین‌رو می‌توان گفت مشکل مقیاس‌پذیری تا حد بسیار زیادی پابرجا است. مادامی که مشکل مقیاس‌پذیری و کارمزدها در پروژه‌های ارز دیجیتال باشد، استقبال از آ‌ن‌ها نیز کم خواهد بود. به همین دلیل در پروژه‌های جدید دیفای روی این معایب کار می‌شود.

اجزای تشکیل‌ دهنده دیفای و نحوه عملکرد آن

بلاک چین یک پایگاه داده یا دفتر کل توزیع شده و ایمن است. در بلاک چین، تراکنش‌ها در بلوک‌ها ثبت می‌شوند و سپس توسط سایر کاربران تایید می‌شوند. اگر این تأیید کننده‌ها در مورد یک تراکنش به توافق برسند، بلوک بسته و رمزگذاری می‌شود. بلوک دیگری ایجاد می‌شود که اطلاعات مربوط به بلوک قبلی را دارا است. انواع بلاکچین‌ها متفاوت است، اما در روند کار تمام آن‌ها، داده‌ها از طریق اطلاعات موجود در هر بلاک به یکدیگر زنجیره می‌شوند و نام زنجیره بلاکچین را تکمیل می‌کنند. این مفهوم همراه با سایر پروتکل‌های امنیتی، ماهیت امن یک بلاکچین را فراهم می‌کند. اجزای اصلی دیفای استیبل کوین‌ها، نرم افزارها و سخت افزارها هستند که توسعه و فعالیت برنامه‌ها را امکان پذیر می‌کنند. برنامه‌هایی به نام dApps برای مدیریت تراکنش‌ها و اجرای بلاکچین استفاده می‌شود. این برنامه‌ها توسط لایه‌هایی که روی هم ساخته شده‌اند کار می‌کنند تا خدمات خاصی را به کاربرن ارائه دهند.

اجزای دیفای

دیفای از بخش‌ها و اجزای مختلفی ساخته شده است که عبارتند از:

۱. لایه تسویه: به عنوان لایه 0 شناخته می‌شود؛ زیرا لایه پایه ای است که سایر تراکنش‌های دیفای بر روی آن ساخته می شوند و شامل یک بلاک چین عمومی و ارز دیجیتال بومی آن است. تراکنش‌هایی که در برنامه‌های دیفای انجام می‌شوند با استفاده از این ارز تسویه می‌شوند که در بازارها نیز ممکن است معامله شوند. یک نمونه از لایه تسویه، اتریوم و توکن بومی ETH است که در صرافی‌های ارز دیجیتال معامله می‌شود. لایه تسویه همچنین می‌تواند دارای نسخه‌های توکن‌شده از دارایی‌هایی مانند دلار آمریکا یا NFTها باشد.

۲. لایه پروتکل: استانداردها و قوانینی هستند که برای کنترل وظایف یا فعالیت‌های خاص نوشته شده‌اند. به عبارتی، مجموعه‌ای از اصول و قواعدی به موازات موسسات دنیای واقعی است که همه شرکت‌کنندگان در یک صنعت معین موافقت کرده‌اند که به عنوان پیش‌نیاز فعالیت، از آن پیروی کنند. پروتکل‌های DeFi قابلیت همکاری دارند. به این معنی که می‌توانند توسط چندین نهاد به طور همزمان برای ساخت یک سرویس یا یک برنامه استفاده شوند. لایه پروتکل، نقدینگی را به اکوسیستم DeFi ارائه می‌کند.

۳. لایه برنامه: همانطور که از نام آن مشخص است، جایی است که برنامه‌های کاربردی مورد استفاده مصرف کننده قرار دارند. اکثر برنامه‌های کاربردی رایج در اکوسیستم ارزهای دیجیتال، مانند صرافی‌های غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال و خدمات وام دهی، در این لایه قرار دارند.
لایه تجمیع، لایه‌ای است که در آن برنامه‌های مختلف را از لایه قبلی به منظور ارائه خدمات به سرمایه‌گذاران متصل می‌شوند. خدمات بانکی مانند وام ، قرض و کیف پول‌های ارزهای دیجیتال خدماتی هستند که در لایه تجمیع وجود دارند.

۴. لایه تجمیع: لایه‌ای است که در آن برنامه‌های مختلف را از لایه قبلی به منظور ارائه خدمات به سرمایه‌گذاران متصل می‌شوند. خدمات بانکی مانند وام ، قرض و کیف پول‌های ارزهای دیجیتال خدماتی هستند که در لایه تجمیع وجود دارند.

قراردادهای هوشمند

ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند به DeFi کمک می‌کنند تا واسطه‌ها را حذف کنند. در امور مالی سنتی، بانک‌ها به عنوان ضامن مالی عمل می‌کنند و تراکنش‌های شما را انجام می‌دهند. قراردادهای هوشمند در دیفای جایگزین این موسسات مالی می‌شود. قراردادهای هوشمند قطعات کدی هستند که در صورت رعایت پارامترهای خاص، به طور خودکار اقدامات را اجرا می کنند. قراردادهای هوشمند می‌توانند وجوه کاربران را نگه دارند و بر اساس شرایط خاصی به هر کیف پول دیگری منتقل کنند. این شرایط کدگذاری شده‌اند و زمانی که قرارداد هوشمند روی بلاک چین فعال و اجرا می‌شود، قابل تغییر نیستند. به عنوان مثال، وقتی مقدار مشخصی از توکنی را استیک می‌کنید، قراردادهای هوشمند می‌توانند طوری برنامه ریزی شوند که به طور خودکار پس از اتمام دوره، جوایز را برای شما ارسال کنند. پاداش‌ها همیشه به کیف پول شما ارسال می شوند و هیچکس نمی‌تواند کیف پول دیگری را به عنوان گیرنده اضافه کند و جوایز شما را بدزدد. ردیابی فرآیندهای داخلی و حسابرسی در بانک‌ها غیرممکن است؛ اما قراردادهای هوشمند باز هستند و می‌توانند توسط هر کسی بازرسی یا حسابرسی شوند.

کاربردهای دیفای DeFi

دیفای یک فناوری نسبتاً جدید است. شرکت‌ها و پروتکل‌های زیادی وارد بازار شده‌اند و امور مالی غیرمتمرکز به طور کلی در بخش‌های مختلفی از جمله پروتکل‌های وام دهی و پروتکل‌های معاملاتی پیشرفت کرده است.

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps)

DAppها ستون فقرات DeFi را تشکیل می‌دهند. DAppها بر روی یک پلتفرم منبع باز و یک شبکه همتا به همتا غیرمتمرکز ساخته شده‌اند که در آن هیچ کس کنترلی بر شبکه وجود ندارد. آن‌ها به همان روشی عمل می کنند که برنامه های معمولی کار می‌کنند. وام گرفتن، وام دادن، بیمه، پرداخت و موارد دیگر از کارکزدهای دی اپ‌ها در دیفای هستند. اکثر برنامه‌های مالی غیرمتمرکز بر روی اتریوم (دومین پلتفرم ارز دیجیتال بزرگ جهان) ساخته شده‌اند؛ زیرا استفاده از آن برای ساخت انواع برنامه‌های غیرمتمرکز آسان‌تر است و انعطاف پذیری بسیار بیشتری را ارائه می دهد.

صرافی‌های غیرمتمرکز(Dex)

صرافی های غیرمتمرکز یا DEX ها، برنامه‌هایی هستند که به کاربران امکان انجام معاملات ارزهای دیجیتال را می‌دهند. برخلاف صرافی‌های متمرکز، DEXها بدون دفتر اسناد رسمی و به روشی کاملاً غیرمتمرکز (همتا به همتا) کار می‌کنند. به این معنا که کاربران را مستقیماً به هم متصل می‌کنند تا بتوانند بدون واسطه و نظارت نهاد مرکزی ارزهای دیجیتال را خرید و فروش کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز علاوه بر خرید و فروش ارزهای دیجیتال مواردی هم چون بیمه نیز انجام می‌گیرد که نسبت به موسسات سنتی دارای هزینه و ریسک کمتری است. قیمت دارایی‌ها در DEXها معمولاً توسط بازارسازان خودکار (AMM) تعیین می‌شود. پروتکل‌هایی که در قراردادهای هوشمند بلاک چین نوشته شده‌اند و از فرمول‌های ریاضی برای تعیین قیمت استفاده می‌کنند.  کارمزد معاملات در این صرافی‌ها کمتر است و به دلیل وجود قراردادهای هوشمند، بسیار ایمن هستند. تعدادی از بهترین صرافی های غیرمتمرکز عبارتند از: یونی سواپ (uniswap)، سوشی سواپ (sushiswap) و پنکیک سواپ (pancakeswap).

استیبل کوین‌ها (Stablecoins)

استیبل کوین‌ها ارزهای دیجیتالی هستند که به قیمت یک دارایی واقعی و پایدار مانند دلار آمریکا وابسته هستند تا بازار را تحت کنترل نگه دارند. استیبل کوین‌ها به سهولت منتقل شوند و با ارائه ثبات قیمت و نوسانات کم، به کاربران در حفظ ارزش سرمایه خود در بازار ارزهای دیجیتال کمک می‌کنند. استیبل کوین ها در حوزه های مختلف DeFi مانند استخرهای نقدینگی، نقش اساسی دارند. هدف استیبل کوین‌ها ایجاد ثبات است. برخی از بهترین استیبل کوین‌ها عبارتند از: تتر (USDT)، یو اس دی کوین (USDC)، بایننس یو اس دی (BUSD) و دای (DAI).

پلتفرم‌های وام دهی (Lending)

پروتکل‌های وام دهی یکی از محبوب‌ترین برنامه ها در اکوسیستم DeFi هستند. این پلتفرم‌ها از قراردادهای هوشمند برای جایگزینی واسطه‌هایی مانند بانک‌هایی که وام‌دهی را مدیریت می‌کنند، استفاده می‌کنند و  وام گیرندگان را به وام دهندگان ارزهای دیجیتال متصل می‌کنند. استقراض و وام های باز و غیرمتمرکز مزایای بسیاری نسبت به سیستم اعتباری سنتی دارند. این موارد شامل تسویه معاملات فوری، امکان وثیقه دارایی های دیجیتال، عدم بررسی اعتبار و استانداردسازی در آینده است. وام دهی با استفاده از پروژه‌های دیفای به این صورت است که کاربران سرمایه دیجیتالی خود را در اختیار وام گیرنده ها قرار می‌دهند و در ازای آن سود دریافت می‌کنند. پروتکل وام دهی به طور خودکار پرداخت‌های نرخ بهره را در بازه‌های زمانی کوتاه به وام دهندگان توزیع می‌کند. پروتکل وام دهی و استقراض روی بلاکچین انجام می‌شود و از این لحاظ ایمن، شفاف، ارزان و با ریسک کمتر است. به عنوان بهترین پلتفرم‌های وام دهی می‌توان از maker ،aave و compound نام برد.

سپرده‌گذاری (Yeild Farming)

 ییلد فارمینگ یک اصطلاح نسبتاً جدید است و تلاش برای به کار گیری دارایی های رمزنگاری شده و ایجاد بیشترین بازده از آن دارایی ها را توصیف می‌کند.

پلتفرم‌های پیش بینی بازار

این بازارها برای شرط‌بندی روی نتیجه رویدادهای آینده، مانند انتخابات و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. بدیهی است که هدف شرکت کنندگان کسب درآمد است. بهترین بازارهای پیش بینی شامل Intrade و PredictIt هستند. دیفای این پتانسیل را دارد که علاقه به بازارهای پیش بینی را افزایش دهد؛ زیرا این حوزه توسط دولت‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرند و اغلب زمانی که به صورت متمرکز اجرا می‌شوند، منجر به تعطیل می‌شوند.

مهم ترین پروژه‌ های دیفای کدامند؟

در سال 2023 و همزمان با محبوبیت گرفتن ارزهای دیجیتال، پروژه‌های زیادی در حوزه دیفای فعالیت خود را آغاز کردند. با ادامه این روند در سال 2024 نیز شاهد پروژه‌هایی هستیم که به‌عنوان مهم‌ترین پلتفرم‌ها در امور مالی غیرمتمرکز نام‌گذاری شده‌اند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• میکر دائو (MKR)

میکر یکی از اولین پروژه های مالی غیرمتمرکز بود که در شبکه اتریوم اجرا شد. در این پلتفرم کاربران می‌توانند ارزهای دیجیتال را به عنوان وثیقه واریز کنند و استیبل کوین دای (DAI) را قرض بگیرند. در نتیجه، کارمزدهای بسیار کمتری نسبت به بانک‌ها پرداخت می‌کنند. MakerDAO دارای توکن حاکمیت MKR است.

• کرو فایننس (CRV)

کرو فایننس یک صرافی غیرمتمرکز برای مبادله استیبل کوین‌ها است. هیچ واسطه‌ای برای سازماندهی سفارشات خرید و فروش وجود ندارد و قیمت‌ها توسط الگوریتم‌ها و قراردادهای هوشمند روی پلتفرم مدیریت می‌شوند. توکن اصلی این پلتفرم CRV است.

• آوه (AAVE)

آوه یک پلتفرم وام دهی غیرمتمرکز است که در آن کاربران می‌توانند ارزهای دیجیتال را قرض دهند و از سود دریافتی کسب درآمد کنند. هیچ واسطه ای در این فرآیند وجود ندارد و قراردادهای هوشمند بر همه چیز حاکم هستند. AAVE توکن بومی آن است.

• یونی سواپ (UNI)

یونی سواپ از صرافی‌های غیرمتمرکز اصلی در بازار ارزهای دیجیتال است. قیمت‌ها، نقدینگی و معاملات توسط قراردادهای هوشمند بر اساس قوانین از پیش تعیین‌شده مدیریت می‌شوند. توکن اصلی این پلتفرم با نماد UNI در بازار رمزارزها خرید و فروش می‌شود.

• کامپاند (COMP)

کامپاند نیز یک پروتکل وام‌دهی غیرمتمرکز است و توکن آن COMP است. این پروژه به کاربران امکان کسب درآمد از طریق اعطای وام را می‌دهد. نرخ ها اغلب به طور خودکار با توجه به عرضه و تقاضا تنظیم می‌شوند.

• مورفو (morfo)

پروژه مورفو morfo یک پلتفرم دیفای است که بر روی بلاکچین اتریوم ساخته شده است. روی وام‌دهی فعالیت می‌کند. این پلفترم خدمات متنوعی مانند وام‌دهی، صرافی‌ غیرمتمرکز و… را ارائه می‌دهد و از قراردادهای هوشمند برای ارائه خدمات مالی خود استفاده می‌کند. کارمزدهای پایین، استفاده ساده و پشتیبانی قدرتمند برخی از ویژگی‌هایی است که این پلتفرم را از سایر همتایان آن متمایز می‌کند. morfo در سال ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد و از آن زمان تاکنون رشد چشمگیری داشته است. در حال حاضر ارزش کل دارایی‌های قفل شده در این پلتفرم بیش از ۱۰۰ میلیون دلار محاسبه می‌شود.

• نکسوس (nexus)

نکسوس پروژه‌ای است که با استفاده از فناوری دیفای سعی دارد سرمایه کاربران را بیمه کند و محافظت مالی از اصلی‌ترین اهداف این پروژه است. این پروژه قصد دارد یک پلتفرم یکپارچه برای خدمات مالی غیرمتمرکز ارائه دهد. یکپارچگی، کارایی بالا به دلیل مقیاس‌پذیری و شفافیت برخی از ویژگی‌های این پلتفرم است. نکسوس در سال ۲۰۲۱ راه‎اندازی شد و اکنون ارزش دارایی‌های قفل شده در آن در حال حاضر بیش از ۵۰۰ میلیون دلار است. Nexus از یک شبکه لایه دوم برای کاهش هزینه‌های تراکنش استفاده می‌کند و ارز دیجیتال خود را با نام Nexus Token (NXT) منتشر کرده است. این ارز دیجیتال برای پرداخت کارمزدها و انجام معاملات در پلتفرم Nexus استفاده می‌شود.

• گاما (gama)

یونی سواپ در سال 2022 جزو پروژه‌های موفق دیفای بود و در سال ۲۰۲۳ گاما با الهام گرفتن از آن قصد دارد یک مدیر متمرکز خودکار برای دارایی‌های اشخاص باشد! این پلتفرم از شبکه لایه دوم برای کاهش هزینه‌های تراکنش استفاده می‌کند و ویژگی‌های پیشرفته امنیتی را برای حفظ امنیت دارایی کاربران به کار می‌گیرد. استفاده از این پلتفرم نیز بسیار ساده است.

• پارا اسپیس (ParaSpace)

پارا اسپیس نیز یک پلتفرم دیفای است که خدمات وام‌دهی را ارائه می‌دهد و بر روی بلاکچین سولانا ساخته شده است. نقدینگی این پروژه بر اساس شبکه اتریوم و با استفاده از NFT ها به دست می‌آید و در واقع نوآوری پارا اسپیس ادغام دنیای ارزهای دیجیتال با NFT ها است. مقیاس‌پذیری بالا، امنیت فوق‌العاده از ویژگی‌های این پلتفرم به‌شمار می‌رود. پروژه پارا اسپیس در سال ل ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد و ارزش کل دارایی‌های قفل شده در paraSpace در حال حاضر بیش از ۵ میلیارد دلار است. این پلتفرم همچنین امکان ادغام با سایر پلتفرم‌های دیگر و پروژه‌های web3.0 را نیز ارائه می‌دهد.

در پروژه‌های جدید دیفای همچنین شاهد مفهوم تازه‌ای به نام سوشال فای (SocialFi) هستیم که به معنای ترکیب شبکه‌های اجتماعی و امور مالی غیرمتمرکز است. ازاین‌رو به نظر می‌رسد، شاهد استقبال گسترده از آن‌ها باشیم.

آینده دیفای چگونه خواهد بود؟

در چند سال گذشته شاهد رشد قابل توجه در سرمایه‌گذاری‌های پلتفرم‌های دیفای بوده‌ایم. دیفای پتانسیل ایجاد تحول در سیستم مالی سنتی را دارد و می‌تواند دسترسی به خدمات مالی را برای افراد بیشتری در سراسر جهان فراهم کند. بر اساس این روندها، می‌توان انتظار داشت که دیفای در سال‌های آینده به رشد خود ادامه دهد و نقش مهم‌تری در اقتصاد ایفا کند. برخی از پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که ارزش کل دارایی‌های قفل شده یا ارزش قفل شده TVL در دیفای تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰ تریلیون دلار خواهد رسید.

دیفای می‌تواند به شرکت‌ها برای دسترسی به منابع مالی مانند وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها کمک کند. این امر می‌تواند به کاهش هزینه‌های تأمین مالی برای شرکت‌ها کمک کند. دیفای همچنین می‌تواند به نوآوری‌های جدید در زمینه‌هایی مانند انرژی، تولید و کشاورزی کمک کند. این امر می‌تواند به ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و بهبود زندگی افراد کمک کند.

بدین ترتیب، هنوز پتانسیل زیادی برای رشد این نوع از امور مالی وجود دارد. شفافیت، امنیت و استقلال کاربران و سرمایه‌گذاران باعث خواهد شد تا بیش ‌ازپ یش به دیفای اهمیت داده شود. همانطور که از سال 2020 شاهد رشد سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دیفای بوده‌ایم و پروژه‌هایی را دیدیم که به خوبی توانسته‌اند در این زمینه موفق شوند. ازاین‌رو به نظر در سال 2024 نیز پروژه‌های ذکرشده می‌توانند سرمایه‌گذاران بیشتری را برای خود فراهم آورند. ازاین‌رو به نظر می‌رسد آینده درخشانی در انتظار پروژه‌های دیفای باشد.

خطرات و چالش های دیفای

مانند هر فناوری جدیدی، دیفای نیز با خطراتی مواجه است. برای مثال هکرها یک تهدید همیشگی محسوب می‌شوند. طبق نظرسنجی وب‌سایت Cryptosec، پروتکل‌های این بازار بین ژانویه 2020 تا دسامبر 2021، حداقل 75 مرتبه مورد حمله قرار گرفته‌اند و 1.7 میلیارد دلار ضرر کرده‌اند. مجرمان سایبری به دلیل نقص و اشکال در کدشان موفق شده‌اند به برنامه‌ها نفوذ کنند. 

در بازار ارزهای دیجیتال پروژه‌های کلاهبرداری بسیاری دیده می‌شود. برای اینکه به دام کلاهبرداران نیافتید، لازم است قبل از سرمایه گذاری وایت پیپر، تیم و اهداف پروژه را مورد بررسی قرار دهید. علاوه بر این، در شبکه‌های اجتماعی، انجمن‌ها و وب‌سایت‌های پروژه عضو شوید. تمام پروتکل‌های DeFi به کیف پول web3 نیاز دارند و یک کیف پول وب 3 از کلید خصوصی ایجاد می‌شود. کلیدهای خصوصی کدهای منحصر به فردی هستند که به هر کسی امکان دسترسی به کیف پول را می‌دهند. اگر کلید خصوصی را گم کنید، دسترسی به وجوه خود را از دست خواهید داد و هیچ راهی برای بازیابی کلید خصوصی گم شده وجود ندارد.

CeFi چیست و چه تفاوتی با DeFi دارد؟

معمولا در اقتصاد کلاسیک، یک نهاد یا سازمان مسئول کنترل سیستم مالی می‌شود. این نهاد می‌تواند دولت، بانک‌ها یا هر نوع موسسه مالی دیگر باشد که به‌عنوان یک واسطه و به‌صورت متمرکز عمل می‌کند. به این نوع امور مالی، متمرکز یا CeFi می‌گویند. با توجه به این تعریف، در جدول زیر به تفاوت‌های دیفای و CeFi می‌پردازیم:

دیفای 2 چیست و چه تفاوتی با دیفای 1 دارد؟

اگرچه دیفای دارای مزایای زیادی است و پیش‌تر در این مقاله آن‌ها را برشمردیم، اما مشکلاتی زیادی هم دارد که هنوز برطرف نشده است. به همین دلیل اواخر سال 2021 شاهد ارائه نسخه جدیدتر دیفای، یعنی دیفای 2 بودیم. دیفای 2 قصد دارد همه مشکلات دیفای یک را به حداقل برساند. دیفای 2 یک مفهوم جدید در حوزه امور مالی غیرمتمرکز است که بر روی بهبود مشکلات و محدودیت‌های دیفای 1 تمرکز دارد. دیفای 1 بر روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است و با مشکلاتی مانند مقیاس‌پذیری، امنیت و قابلیت همکاری مواجه است. بدین ترتیب، دیفای 2 تلاش می‌کند تا با استفاده از فناوری‌های جدید، این مشکلات را برطرف کند. برخی از تفاوت‌های کلیدی بین دیفای ۱ و دیفای ۲ عبارتند از:

۱. مقیاس‌پذیری: دیفای ۲ از فناوری‌های جدیدی مانند شبکه‌های لایه دوم و فناوری‌های مقیاس‌پذیری اتریوم ۲.۰ برای افزایش مقیاس‌پذیری استفاده می‌کند. این امر می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تراکنش و افزایش سرعت تراکنش‌ها شود.

۲. امنیت: دیفای ۲ از فناوری‌های جدیدی مانند قراردادهای هوشمند پیچیده‌تر و فناوری‌های امنیتی پیشرفته برای افزایش امنیت استفاده می‌کند. این امر می‌تواند به محافظت از دارایی‌های کاربران کمک کند.

۳. قابلیت همکاری: دیفای ۲ از فناوری‌های جدیدی مانند استانداردهای باز و APIهای باز برای افزایش قابلیت همکاری استفاده می‌کند. این امر می‌تواند باعث افزایش کارایی و راحتی استفاده از خدمات مالی غیرمتمرکز شود.

ازاین‌رو ارتباط قوی با کاربران خود برقرار می‌کند و محدودیت‌های دیفای یک را از بین می‌برد. البته این که دیفای 2 تا چه حد می‌تواند موفق باشد باید منتظر ماند و دید. اما به نظر می‌رسد در سال جاری میلادی یعنی 2024 شاهد پروژه‌های دیفای 2 و آزمایش آن‌ها باشیم. برای نمونه آوالانچ (AVAX)، سولانا و کاردانو برخی از پروژه‌های دیفای 2 که در حال توسعه هستند.

دیفای 1 یا DeFi 1.0 چه محدودیت‌هایی دارد؟

نقدینگی شاید اصلی‌ترین مشکل دیفای 1 به شمار بیاید. به همین دلیل مهم ترین دلیل ایجاد دیفای 2 به عقیده خیلی از کارشناسان تأمین منابع مالی عنوان شده است. علاوه یکی از بزرگترین مشکلات DeFi ۱.۰، مقیاس‌پذیری آن است. بلاکچین اتریوم می‌تواند در هر ثانیه تنها ۱۵ تراکنش را پردازش کند و این امر باعث می‌شود که هزینه‌های تراکنش در DeFi ۱.۰ بالا باشد و سرعت تراکنش‌ها کند باشد. DeFi 1 همچنین با مشکلات امنیتی مواجه است. قراردادهای هوشمند که برنامه‌های کامپیوتری خودکار هستند که در بلاکچین اجرا می‌شوند، می‌توانند توسط هکرها مورد حمله قرار گیرند. این امر می‌تواند باعث از دست رفتن دارایی‌های کاربران شود.

بدین ترتیب، با توجه به این مشکلات، DeFi ۲.۰ یا امور مالی غیرمتمرکز نسل دوم در حال توسعه است .اگر دیفای 2 بتواند این مشکل را حل کند قطعا شاهد استقبال بیشتر از آن خواهیم بود. اگرچه هدف اصلی دیفای تمرکززدایی است، اما به دلایل گوناگون هنوز خیلی از آن‌ها نتوانسته‌اند به طور کامل تمرکززدایی را رعایت کنند. در انتها مقایسه‌ای اجمالی بین دیفای 1 و دیفای 2 انجام داده‌ایم:

دیفای؛ نجات‌دهنده اقتصاد متکی به نهادهای متمرکز

هدف برنامه‌های دیفای، بازآفرینی سیستم‌های مالی سنتی مانند بانک‌ها و صرافی‌ها به وسیله ارزهای دیجیتال است که با استفاده از آن‌ها واسطه‌ها در امور مالی حذف شده‌اند. بسیاری بر این باورند که دیفای آینده امور مالی است و سرمایه‌گذارانی که این فرصت‌ها را شناسایی می‌کنند، سودهایی کلانی بدست می‌آورند. برای رسیدن دیفای به موفقیت کامل، چندین مسئله اساسی باید مورد توجه قرار گیرد؛ امنیت و نگرانی‌های نظارتی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه هستند. با توجه به اینکه نگرانی‌های اقتصادی در مقیاس جهانی به این زودی‌ها حل نمی‌شوند، استیبل کوین‌ها پتانسیل زیادی برای گسترش استفاده در سراسر جهان دارند؛ بنابراین چشم‌انداز امور مالی غیرمتمرکز دائما در حال تحول است. برخی کارشناسان معتقدند، DeFi دستاوردهای بزرگی را برای بخش کلان داده به همراه دارد، زیرا روز به روز رشد می‌کند تا راه‌های جدیدی را برای اقتصاد غیرمتمرکز باز کند.