دیپین چیست؛ بهترین پروژههای دیپین در ۲۰۲۴ کدامند؟
اصطلاح «دیپین» (DePIN) به آن دسته از پروژههای دنیای رمزارزها اشاره دارد که در راستای توسعه سیستمهای مبتنی بر بلاکچین برای مدیریت دادهها و امکانات دنیای واقعی، فعالیت میکنند. دیپین در حال تبدیل شدن به بخش قابلتوجهی از صنعت کریپتو است؛ پروژههای رمزارزی مطرحی نظیر فایل کوین (FIL) و هلیوم (HNT) در این بخش قرار میگیرند. در ادامه این مقاله از صرافی ارز دیجیتال ایرانیکارت به بررسی موضوعهای زیر میپردازیم: دیپین چگونه کار میکند؟ چه بخشهایی دارد؟ چرا مهم است؟ و مزایا و معایبی دیپین چیست؟
DePIN چیست؟
عبارت DePIN مخفف Decentralized Physical Infrastructure Networks است که به «شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز» ترجمه میشود؛ این شبکههای غیرمتمرکز در واقع نوعی از سیستمهای مبتنی بر بلاکچین هستند که با هدف توسعه زیرساختهای فیزیکی در صنایعی مانند امور مالی، حملونقل و انرژی ظاهر شدهاند.
شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN) با تمرکززدایی در توسعه، استفاده و نگهداری ابزارهای زیرساخت فیزیکی، مدلهای زیرساخت سنتی را به چالش میکشند؛ این تغییر پارادایم فقط نظری نیست، بلکه یک بازاندیشی عملی از نحوه تعامل با اجزای فیزیکی دنیای فناوری مانند رایانهها و هارد دیسکها است.
از لحاظ ساختاری، دیپین شامل شبکهای از ارائهدهندگان جمعی میشود که خدمات خاصی را به کاربران ارائه میدهند و در ازای مجموعه فعالیتهایی که این ارائهدهندگان انجام میدهند، شبکه به آنها پاداش پرداخت میکند. همچنین دیپینها در ساختار خود از یک دفترکل عمومی توزیع شده (DLT) استفاده میکنند؛ آنها از DLT ها برای نگهداری اطلاعات تمامی تعاملهای مشارکتکنندهها در شبکه از جمله سابقه خدمات ارائه شده و پاداشهای پرداختی که از طریق داراییهای رمزارزی تسویه میشود، بهره میبرند.
تاریخچه به وجود آمدن دیپین
منشأ پیدایش فناوری دیپین به نوامبر 2021 برمیگردد که پروژه آیوتکس (IoTeX) برای اولین بار اقتصاد ناشی از رشد فناوری وب تری (Web 3) را ماشینفای (MachineFi) نامید؛ سپس در نوامبر 2021، مؤسسه تحقیقات سرمایهگذاری در پلتفرم تحلیلی مساری (Messari) اولین جایی بود که از عبارت DePIN برای اشاره به این مدل اقتصادی اشاره کرد.
در جولای 2022، مفهومی با عنوان شبکههای زیرساخت فیزیکی با طرح پاداش توکنی (Token Incentivized Physical Infrastructure Networks) یا TIPINs و در راستای اهداف دیپین معرفی شد؛ TIPIN شبکهای را توصیف میکند که از مشوقهای مبتنی بر توکن، به منظور ایجاد انگیزه در افراد برای مشارکت در آن استفاده میکند. سپس شبکه از زیرساختهای فیزیکی و سیستمهای سختافزاری تحت کنترل آنها بهره میبرد.
به این ترتیب، مدلی کارآمدتر و عادلانهتر برای استفاده از زیرساختهای فیزیکی و داراییهای دنیای واقعی (Real World Assets) یا RWA ایجاد میشود. در نهایت، این هدف توسط پروژههای بیشتری دنبال شد و اصطلاح دیپین به یک مفهوم پایه نظیر دیفای (DeFi)، گیمفای (GameFi) و سازمانهای غیرمتمرکز خودمختار (DAOs) در دنیای ارزهای دیجیتال تبدیل شد.
اهمیت دیپین
مفهوم دیپین نشان دهنده همگرایی نوآورانه فناوری بلاکچین با زیرساختهای فیزیکی است؛ این مفهوم چارچوبی را شامل میشود که طبق آن مدیریت مرکزی در توسعه، بهرهبرداری و نگهداری از زیرساختهای فیزیکی مانند رایانهها، سرورها، حسگرها و دستگاههای ارتباطی، جای خود را به شبکهای توزیعشده از مشارکتکنندگان منفرد خواهد داد.
از آنجایی که این رویکرد غیرمتمرکز از طریق فناوری بلاکچین و استفاده از اقتصاد مبتنی بر ارزهای رمزنگاری شده اجرا میشود؛ از این رو، اطمینان از عملیات و فرآیندهای ایمن و شفاف از طریق نوآوری دیپین حاصل میشود که همین امر اهمیت قابلتوجه آن را اثبات میکند.
انواع شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز یا دیپین
هر دیپین در قالب دو بخش: شبکههای منابع فیزیکی (PRNs) و شبکههای منابع دیجیتال (DRNs) فعالیت میکند.
DRN ها که به عنوان بخش زیرساختی در دیپینها شناخته میشوند، در همکاری با PRN ها، سیستم جامعی تشکیل میدهند که هدف واحد دیپین را دنبال میکند. به این ترتیب، امکان تخصیص، مدیریت و تعامل منابع توزیعشده مانند ارتباطات بیسیم و ذخیرهسازی دیجیتال، در راستای دموکراتیک کردن مالکیت و دسترسی به آن منابع فراهم میشود.
شبکههای منابع فیزیکی (PRNs)
PRN ها (Physical Resource Networks)، به شبکههای متشکل از منابع فیزیکی غیرمتمرکز و مبتنی بر مکان اشاره دارد؛ ارائهدهندگان در این نوع شبکهها، منابع سختافزاری مربوط به ارتباط، پویایی، انرژی و بخشهای مشابه را در جهت ارائه خدمت اصلی سیستم دیپین فراهم میآورند. منابع فیزیکی موجود در PRN ها غیرقابل تعویض هستند، به این معنی که برای ارائه یک وظیفه خاص بومیسازی و تنظیم شدهاند. همچنین در برخی موارد غیر قابل جابهجایی (ثابت در یک مکان تعیین شده) نیز هستند.
به عبارت دیگر، میتوان گفت که PRN به سیستمهای پیچیدهای در دیپینها اطلاق میشود که برای بهینهسازی تخصیص، توزیع و استفاده از منابع فیزیکی در یک شبکه طراحی شدهاند؛ این منابع انرژی، آب، مواد خام و… را نیز در بر میگیرد.
شبکههای منابع دیجیتال (DRNs)
DRN ها (Digital Resource Networks)، شبکههایی از منابع دیجیتال قابل تعویض هستند؛ ارائهدهندگان در این نوع شبکهها منابعی مانند قدرت محاسباتی، پهنای باند مشترک، فضای ذخیرهسازی داده یا مورادی از این قبیل را فراهم میکنند. این منابع روی یک مکان یا وابسته به مختصات مکانی تنظیم نشدهاند. در واقع، DRN ها پشتوانه زیرساخت ابری را در یک سیستم مبتنی بر دیپین ارائه میدهند.
نوآوری دیپین با ترکیب PRN و DRN ها، مرزها را گسترش میدهد و فناوری بلاکچین و دنیای واقعی را به روشی که قبلاً ندیدهایم، به هم متصل میکند. این قسمت از مقاله به اساس نحوه کار سیستمهای مبتنی بر دیپین پرداخته است.
نحوه کارکرد دیپین
از آنجایی که دیپین یک ارتباط بین امکانات فیزیکی و بلاکچین ایجاد میکند، به سادگی میتوان نحوه عملکرد این نوع سیستمها را در مجموعهای از فعالیتها تحت عنوان «چرخه دیپین» توضیح داد.
چرخه DePIN
بازیگران نقش اصلی در یک دیپین عبارتاند از: مجموعهای از منابع فیزیکی که توسط یک ارائهدهنده کنترل میشود، یک میانافزار که منابع را به شبکه بلاکچین متصل میکند و یک دفترکل عمومی که این ارتباط را برای ثبت و ذخیره دادهها، مدیریت میکند. جزئیات نحوه عملکرد هر کدام از این بازیگرهای نقش اساسی و تعامل آنها با همدیگر، در چند مرحله و به صورت زیر است:
خارج از زنجیره بلاکچینی
قسمت خارج از بلاکچین در یک سیستم مبتنی بر دیپین خود شامل دو بخش زیر میشود:
زیرساخت فیزیکی (Physical Infrastructure): امکانات فیزیکی میتواند هر چیزی، از یک حسگر یا روتر اینترنت گرفته تا یک پنل خورشیدی را شامل شود. این منابع توسط یک ارائه دهنده خصوصی مدیریت میشود که اغلب از زمان قبل از مشارکت در پروژه DePIN، این امکانات را دارد؛ میتوانید یک شبکه بلاکچینی اثبات کار (PoW) را تصور کنید که در آن ماینرها قدرت محاسباتی را برای محافظت از شبکه و پیشبرد اهداف آن به اشتراک میگذارند.
میانافزار (Middleware): میانافزار بخش عمدهای از ارتباط بین بلاکچین و زیرساختهای فیزیکی را مدیریت میکند. برای درک سادهتر، یک شبکه غیرمتمرکز اوراکل (DON) را در نظر بگیرید که دادهها را از دنیای بیرون جمعآوری و آنها را به یک برنامه مبتنی بر شبکه بلاکچینی منتقل میکند. میانافزار در دیپینها نیز نقش مشابهی ایفا میکند؛ آنها دادههای مربوط به فعالیتهای هر یک از امکانات خصوصی را جمعآوری و به شبکه مبتنی بر زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز یا دیپای (DePI) ارسال میکنند.
سیستم بلاکچین (Blockchain System)
بلاکچینها که دادههای جمعآوری شده توسط میانافزارها را پردازش میکنند، به عنوان مدیر و یک سیستم ثبت و نگهداری عمل نیز میکند. در معماری شبکه بلاکچینی استفاده شده در یک دیپین، از منطق قرارداد هوشمند (smart contract logic) استفاده میشود. همچنین این سیستم بلاکچینی به عنوان یک دفترکل عمل میکند که برای انجام تراکنشها و سایر تبادل ارزشها بین اعضای شبکه، مانند خرید دسترسی پهنای باند از شخصی که روتر خود را اجاره میدهد، پاداش در نظر گرفته است؛ بر اساس دادههای ارائهشده توسط میانافزار، الگوریتم پاداش دهی تعریف شده در بلاکچین، پاداشهای ارائهدهندهها را محاسبه میکند و جوایز در را در قالب ارزهای دیجیتال ارسال خواهد کرد.
پروتکل
در آخر میتوان گفت که ویژگیهای کلیدی نحوه عملکرد یک سیستم مبتنی بر دیپین توسط قوانین یا پروتکلهای کدگذاری شده تعریف میشوند؛ قوانینی که موارد امنیتی سیستم، نحوه توزیع تعداد توکنهای تحت حاکمیتی، واجد شرایط بودن ارائهدهنده خدمات و تعامل ارائهدهندههای سرویس کاربر را تعیین میکنند.
توکنهای پاداش (Token Incentives)
از طریق توکنهای پاداش، به شرکتکنندگان در دیپین انگیزه داده میشود که به شبکه بپیوندند و به آن کمک کنند؛ توکنهای پاداش در دو مورد زیر استفاده میشوند:
۱. انگیزه به مشارکتکنندگان طرف عرضه: هرکسی میتواند از طریق زیرساخت فیزیکی خود و اتصال آن به شبکه، یکی از شرکتکنندگان طرف عرضه (Supply-side participants) در یک شبکه دیپین شود. به عنوان مثال، یک صاحبخانه میتواند یک روتر راهاندازی کند و به یک ارائه دهنده دسترسی به شبکه بیسیم تبدیل شود.
۲. استفاده در سمت تقاضا (Demand-side usage): هنگامی که شبکه ایجاد شد، کاربران نهایی میتوانند برای استفاده از خدمات شبکه یا مصرف دادههای دنیای واقعی که منابع جمعی هستند، با استفاده از توکنهای شبکه به ارائهدهنده زیرساختها هزینه پرداخت کنند. این امر یک حلقه بازخورد ایجاد میکند که مشارکتکنندگان و سرمایهگذاران بیشتری را جذب میکند و باعث رشد و پذیرش پروتکل میشود.
مزایا و معایب DePIN
نوآوری دیپین در مراحل ابتدایی تکامل خود قرار دارد؛ بنابراین همانند هر نوآوری دیگری با مزایا و معایب یا چالشهای خاصی همراه است که در ادامه به بررسی برخی از آنها میپردازیم.
مزایای دیپین
مقیاسپذیری افقی (Horizontal Scalability): دیپین به ابزارهای دنیای واقعی و دیجیتال اجازه میدهد تا قابلیت خود را به شیوهای انعطافپذیرتر افزایش دهند. با استفاده دیپین، شبکهها میتوانند به جای افزایش ظرفیت هر منبع، تعداد منابع را افزایش دهند؛ این موضوع اجازه میدهد که یک سیستم هماهنگ با درون و بیرون شبکههای بلاکچینی ایجاد شود که مقیاسپذیری قابلتوجهی نتیجه میدهد.
این وضعیت همچنین به شبکهها امکان میدهد که در زمان تقاضای کم، برخی از منابع خارجی را غیرفعال کنند و فقط بخشی از ارائهدهندهها کارها را انجام دهند. در عوض، زمانی تقاضا افزایش مییابد، سیستم میتواند منابع خارجی غیرفعال خود را دوباره فعال کند و ظرفیت کلی شبکه را بدون هیچ تغییر در اساس، افزایش دهد؛ بسته به منابع غیرفعال موجود و الگوریتم سهمیهبندی آنها در یک دیپین، این نوع سیستمها میتوانند بینهایت مقیاسپذیر شوند.
کنترل با جامعه – عدم تمرکز (Community Control – Decentralization): همانند DeFi، دیپین سیستمهای زیرساختی را غیرمتمرکز میکند و کنترل آنها توسط شرکتها را به کنترل توسط مجموعهای از افراد تغییر میدهد؛ افرادی که منابع خود را برای رسیدن به یک هدف، متعهد و به اشتراک میگذارند.
به عبارت دیگر، همانند یک شبکه اثبات کار (PoW)، این امکان در دیپینها وجود دارد که امکانات موجود، بین ارائهدهندههای مختلف توزیع شوند. در واقع، دیپینها نوعی دائو (DOA) محسوب میشوند که در آن همه افراد در سیستم، نسبت به ظرفیت منابع تحت کنترل خود به سیستم کمک میکنند.
قیمتگذاری منصفانه (Fair Pricing): مدلهای قیمتگذاری در دیپین نسبتاً متفاوت از حالتهای سنتی است؛ در دیپینها هزینههای متحمل شده توسط ارائهدهندههای خصوصی برای استفاده از امکانات فردی آنها و سایر عوامل مرتبط با شبکه، در مدل قیمتگذاری مؤثر هستند. هزینههای اضافی از پلتفرم میتواند کمتر باشد، زیرا خود پلتفرم هیچ هزینهای برای ارائه این امکانات و شرایط دریافت نمیکند. به طور کلی، انتظار میرود مدل قیمتگذاری در دیپینها ارزانتر و منصفانهتر باشد.
عملیات مقرون به صرفه (Cost-efficient Operation): ارائهدهندهها در یک دیپین در رابطه با خدماتی که ارائه میدهند، از انعطافپذیری قابلتوجهی برای دسترسیها برخوردارند. برای مثال، یک ارائهدهنده میتواند امکانات خود را به چندین شبکه اختصاص دهد. کاربران همچنین برای خدماتی که از شبکه دریافت میکنند، قیمت منصفانهای میپردازند. در مجموع، دیپینها برای ارائه بهترین خدمات با کمترین هزینه ممکن طراحی شدهاند؛ بنابراین سیستمی مقرون به صرفه ارائه میدهند.
بدون مجوز (Permissionless): هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، میتواند منابع خود را در یک دیپین مشارکت دهد. در سمت کاربران نیز هر کسی میتواند خدمات ارائه شده توسط یک دیپین را دریافت کند؛ هیچ نوع غربالگری برای هر یک از این موارد وجود ندارد. برای درک سادهتر، استخرهای نقدینگی در صرافیهای غیرمتمرکز (DEX) را در نظر بگیرید که هر کسی میتواند بدون دردسر در آنها مشارکت داشته باشد و وام دهد یا قرض بگیرد.
ایجاد انگیزه (Incentivization): طرحهای مشوق و انگیزه دهنده، یک ابزار عالی در دیپینها است؛ هر دیپین بسته به نحوه عملکرد خود، یک فرصت درآمد غیرفعال یا فعال برای ارائهدهندهها و کاربران فراهم میآورد.
معایب دیپین
از آنجایی که دیپین فعلا یک مفهوم نوظهور است و اگرچه در نمونههای اولیه نویدبخش است، اما چند عامل وجود دارند که ممکن است پیشرفت آن را محدود کند، این عوامل عبارتند از:
مرحله پذیرش (Adoption Stage): پیشرفت هر شبکه مبتنی بر دیپین، به تمایل سرمایه گذاران و ارائهدهندگان برای مشارکت در آن بستگی دارد. در این برهه از زمان، دیپین هنوز جدید است و تنها درصد کمی از صاحبان امکانات که علاقهمند به فناوری بلاکچین هستند، در حال حاضر به سیستمهای مبتنی بر دیپین جذب شدهاند. اگرچه احتمالاً در آینده به این تعداد از مشارکتکنندهها در دیپین اضافه شود، اما فعلا چالش مهمی برای دیپین محسوب میشود.
سختی تکنولوژیکی (Technological Complications): درک دیپین به عنوان یک مفهوم برای اغلب افراد سخت است؛ از نظر علاقهمندانی که مایل به شرکت در این نوآوری هستند، جنبههای فنی میتواند بسیار چالشی و مبهم باشد. در نتیجه پروژهها در این زمینه نیاز به تلاش بیشتر در آموزش افراد در سطحهای مختلف و افزایش مهارتهای آنها دارند.
پروژههای معروف DePIN
اگر به دادههای سایت کوین مارکت کپ اکتفا کنیم، تا زمان نوشتن این متن بیش از 104 ارز دیجیتال وجود دارند که در صنعت دیپین فعال هستند. در ادامه برخی از مهمترین پروتکلهای رمزارزی را که شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز ارائه میدهند، معرفی میکنیم. در نظر داشته باشید که هر کدام از این ارزهای دیجیتال را میتوانید در صرافی ایرانیکارت خریداری یا نقد کنید.
فایل کوین (FIL)
فایل کوین (Filecoin) یک شبکه ذخیرهسازی P2P است که یک بازار غیرمتمرکز برای فضای ذخیرهسازی ایجاد میکند. کاربران برای ذخیره فایلهای خود پول میپردازند و ارائهدهندگان در قبال فضای ذخیرهسازی که ارائه دادهاند، ارز دیجیتال FIL دریافت میکنند. گرههای شبکه فایل کوین نیز تراکنشهای معاملاتی بین شرکتکنندهها در این دیپین را مدیریت میکنند. اساسا فایل کوین میخواهد بازاری باز برای ذخیرهسازی داده ایجاد کند و با ارائهدهندگان متمرکز نظیر گوگل رقابت کند.
رندر (RNDR)
رندر توکن (Render Token)، یک شبکه رندرینگ GPU توزیع شده است که روی بلاکچین اتریوم ساخته شده و این هدف را دارد که هنرمندان و استودیوهایی که به قدرت محاسباتی GPU نیاز دارند را به ماینرهایی که تمایل به اجاره قابلیتهای GPU در اختیار خود دارند، وصل کند و بازاری پویا بین آنها برقرار سازد.
تتا (THETA)
پروژه تتا نتورک (Theta Network) به عنوان یک شبکه مبتنی بر بلاکچین، برای پخش ویدئو ساخته شده است. شبکه اصلی تتا که در مارس 2019 راهاندازی شد، به عنوان یک بستر غیرمتمرکز عمل میکند که در آن کاربران میتوانند پهنای باند و منابع محاسباتی را به صورت همتا به همتا (P2P) به اشتراک بگذارند و درآمد کسب کنند.
هلیوم (HNT)
هلیوم (Helium) یک شبکه بیسیم غیرمتمرکز است که به دستگاهها اجازه میدهد تا دادهها را بدون تلفن همراه یا استفاده از Wi-Fi به اینترنت ارسال کنند. کاربران میتوانند هات اسپاتهای هلیوم را خریداری کنند و از این طریق منابعی را برای شبکه فراهم آورند. سپس با ارز HNT پاداش بگیرند و کسب درآمد داشته باشند. هدف این شبکه از زیرساختهای غیرمتمرکز، ارائه بستری برای اتصالات بی سیم اینترنت اشیا و با سرعت 5G است. شبکه هلیوم در زمان نوشتن این متن، بیش از 900٬000 گره فعال دارد که در نوع خود بینظیر است.
آیوتکس (IOTX)
ارز دیجیتال آیوتکس، یک شبکه غیرمتمرکز برای اینترنت اشیا (IoT) است. این پروژه به کاربران اجازه میدهد تا دستگاههای IoT خود را به صورت ایمن و خصوصی متصل و کنترل کنند. کاربرانی که با منابع در اختیار خود به شبکه کمک میکنند با ارز دیجیتال IOTX تشویق میشوند.
استورج (STORJ)
پروژه استورج (Storj) یک شبکه ذخیرهسازی ابری غیرمتمرکز است که به کاربران اجازه میدهد، فایلهای خود را آپلود و نگهداری کنند؛ هر فایل که در این شبکه قرار میگیرد، به بیش از ۸۰ قطعه تقسیم و رمزگذاری میشود. همچنین در گرههای ذخیرهسازی توزیع خواهد شد. افراد در این شبکه میتوانند فضای هارد و پهنای باند خالی خود را به دیگران اجاره دهند و در ازای آن توکنهای STORJ کسب کنند.
آینده DePIN
طبق دیدگاه تحلیلی اغلب کارشناسان، آینده دیپین روشن است؛ با توجه به اینکه در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیارد دستگاه و ماشین هوشمند و تریلیونها حسگر از سراسر جهان در این نوع شبکههای زیرساخت غیرمتمرکز فعالیت میکنند، میتوان گفت که دیدگاه این کارشناسان احتمالا به وقوع بپیوندد. با رشد تقاضا برای زیرساختهای غیرمتمرکز، افراد و شرکتهای بیشتری برای ایجاد شبکههای خود به دیپین روی میآورند، همین امر آینده دیپین را تقویت میکند.
سازگاری با فناوری بلاکچین و استفاده از طرحهای مشوق مبتنی بر توکن، باعث میشود که DePIN یک رویکرد مالکیت جمعی مقرونبهصرفهتر و کارآمدتر ارائه کند. دیپین را میتوان به عنوان راهحل جدیدی در نظر گرفت که برای ایجاد و عملیات زیرساختهای دنیای واقعی که همسوتر با منافع جامعه است، استفاده میشود. با پیشرفت فناوری و ظهور موارد استفاده جدید، میتوانیم انتظار داشته باشیم که دیپینها نقش مهمی را در توسعه دنیای فیزیکی ما ایفا کنند.
روش کسب درآمد از دیپین
نوآوری دیپین چنان گسترده است که در حوزههای مختلفی میتواند به بهره برداری برسد؛ بنابراین روشها و بُعدهای متنوعی برای کسب درآمد از سیستمهای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز وجود دارد. در تمام روشهای کسب درآمد از هر سیستم دیپین، احتمالا یک توکن بومی تحت حاکمیتی در بلاکچین آن سیستم وجود دارد که برای پرداخت درآمدها و پاداشها استفاده میشود. برخی از فعالیتهایی که میتوان برای دریافت این نوع توکنها و کسب درآمد از نوآوری دیپین انجام داد، عبارتند از:
- اشتراکگذاری پهنای باند اختصاصی خود
- اجاره هارددیسک و فضای ذخیرهسازی در اختیار خود
- تبدیلشدن به یک اعتبارسنج یا گره در یک شبکه دیپین
- ارائه منابع فیزیکی مانند رایانهها و سختافزارها
- راهاندازی یک پروتکل دیپین و پیشفروش توکنهای آن
دیپین در دنیای کریپتو
پدیده دیپین یک بعد پویا را برای نوآوری بلاکچین معرفی میکند، شکاف بین حوزه دیجیتال و دنیای فیزیکی را پر میکند و احتمالا حکومت غیرمتمرکز را در سالهای آینده بازتعریف خواهد کرد.